नेपालको स्वास्थ्य सेवामा नसर्ने रोगहरूको प्रभाव धेरै गम्भीर रूपमा बढ्दै गइरहेको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) को २०२३ को प्रतिवेदन अनुसार, नेपालमा हुने कुल मृत्युको ७१% नसर्ने रोगहरू जस्तै मधुमेह, मुटु रोग, क्यान्सर, पुरानो सास प्रणालीको रोग (सीओपीडी) र गठिया ले गर्दा हुने गरेको छ। यसले मात्र नेपाली जनताको जीवनस्तर घटाएको छैन, तर सरकारको स्वास्थ्य बजेटमा पनि ठूलो दबाब सिर्जना गरेको छ।
यस समस्याको दीर्घकालीन समाधानका लागि होमियोप्याथी चिकित्सा पद्धतिलाई नेपालको मुख्यधाराको स्वास्थ्य सेवामा समावेश गर्नु एक प्रभावकारी र सस्तो विकल्प हुन सक्छ। यसले न केवल रोगहरूको मूल कारणमा उपचार गर्छ, तर दीर्घकालीन स्वास्थ्य खर्च घटाउन पनि सहयोग गर्छ। भारत, जर्मनी, र स्विट्जरल्याण्ड जस्ता देशहरूले यसलाई सफलतापूर्वक लागू गरेका छन्। त्यसैले, नेपाल सरकारले पनि होमियोप्याथीलाई राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीतिमा एकीकृत गर्न आवश्यक छ।
नेपालमा एनसीडीको बढ्दो भार: तथ्यांक र विश्लेषण
नेपाल सरकारको वार्षिक स्वास्थ्य प्रतिवेदन २०८० अनुसार:
• २३% नेपाली जनसंख्या मधुमेहको शिकार छन्, जसमध्ये ४०% लाई नियमित औषधि सेवन गर्नुपर्छ।
• ३०% मा उच्च रक्तचाप पाइएको छ, जसले गर्दा हृदयघात, स्ट्रोक जस्ता जोखिम बढेका छन्।
• क्यान्सरको दर प्रतिवर्ष ५% ले बढिरहेको छ, विशेष गरी फोक्सो, स्तन, र गर्भाशयको क्यान्सर प्रमुख छन्।
• २०% जनतामा पुरानो जोर्नी दुखाइ रहेको छ, जसले गर्दा उनीहरूको दैनिक कार्यक्षमता प्रभावित भएको छ।
यी रोगहरूको उपचार एलोप्याथिक (परम्परागत) चिकित्सामा दीर्घकालीन औषधि सेवन गर्नुपर्छ, जसले गर्दा सरकार र जनताको आर्थिक बोझ बढ्दै गइरहेको छ।
उदाहरणका लागि:
• मधुमेहको औषधिले एक वर्षमा रु. २०,००० – ५०,००० सम्म खर्च हुन सक्छ।
• उच्च रक्तचापको औषधिले रु. १०,००० – ३०,००० प्रतिवर्ष खर्च गर्छ।
यदि नेपाल सरकारले होमियोप्याथीलाई मुख्य स्वास्थ्य सेवामा समावेश गर्छ भने, यसले दीर्घकालीन रोग नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्नेछ र स्वास्थ्य खर्च घटाउनेछ।
होमियोप्याथी किन प्रभावकारी हो?
होमियोप्याथीले “समरूपताको सिद्धान्त” अनुसार काम गर्छ, जसले गर्दा यसले रोगको मूल कारणमा उपचार गर्छ। यसका प्रमुख लाभहरू यसप्रकार छन्:
१. दीर्घकालीन रोग नियन्त्रण गर्न सक्षम
• होमियोप्याथीले रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउँछ, जसले गर्दा बारम्बार औषधि लिनुपर्ने आवश्यकता घट्छ।
• उदाहरण:
o मधुमेहमा होमियोप्याथीले इन्सुलिन प्रतिरोध घटाउँछ।
o गठियामा यसले जोर्नीको सुन्निएको दुखाइ कम गर्छ।
२. साइड इफेक्ट न्यून
होमियोप्याथिक औषधिहरू प्राकृतिक पदार्थबाट बनेका हुन्छन्, जसले गर्दा कुनै पनि हानिकारक रासायनिक प्रभाव हुँदैन।
• एलोप्याथीमा लिने पेनकिलरले लामो समयमा किड्नी, लिभर रोग लगायत गम्भीर समस्या सिर्जना गर्छन्, तर होमियोप्याथीमा यस्तो जोखिम हुँदैन।
३. सस्तो र सुलभ
होमियोप्याथी उपचार एलोप्याथीभन्दा ५०-७०% सस्तो छ।
• उदाहरण:
मधुमेहको औषधिले मात्र रु. ५०० – १,००० प्रतिमहिना खर्च हुन्छ, जबकि एलोप्याथीमा यो रु. ३,००० – ५,००० पुग्छ।
उच्च रक्तचापको औषधिले प्रतिमहिना रु. ३०० – ८०० मात्र खर्च हुन्छ।
यसरी, होमियोप्याथीले सरकारी स्वास्थ्य बजेट घटाउन ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ।
भारत र अन्य देशहरूबाट सिक्ने उदाहरणहरू
१. भारत: आयुषमन्त्रालयको सफलता
• भारत सरकारले आयुष (आयुर्वेद, योग, यूनानी, सिद्ध, होमियोप्याथी ) मन्त्रालय स्थापना गरेर होमियोप्याथीलाई मुख्य स्वास्थ्य सेवामा समावेश गरेको छ।
• तथ्यांक:
o होमियोप्याथीले ४०% स्वास्थ्य खर्च घटाएको छ (स्रोत: आयुष मन्त्रालय भार रिपोर्ट २०२२।
o २००+ होमियोप्याथी मेडिकल कलेज र ५,०००+ सरकारी होमियोप्याथी अस्पताल छन्।
२. जर्मनी र युरोप: होमियोप्याथी बीमामा समावेश
• जर्मनी, स्विट्जरल्याण्ड, र यूकेमा होमियोप्याथी बीमा योजना अन्तर्गत छ।
• तथ्यांक:
o जर्मनीमा १०% जनताले होमियोप्याथी प्रयोग गर्छन् (स्रोत: जर्मन हेल्थ रिपोर्ट २०२१।
o स्विट्जरल्याण्डमा सरकारले होमियोप्याथी उपचारको ८५% खर्च बीमाले बेहोर्छ।
नेपाल सरकारले किन होमियोप्याथीलाई मुख्यधारामा ल्याउनुपर्छ?
१. स्वास्थ्य खर्च घटाउने
• होमियोप्याथी उपचार सस्तो भएकाले सरकारले एनसीडीमा हाल खर्च गरिएको ५०% बचत गर्न सक्छ।
२. ग्रामीण क्षेत्रमा पहुँच बढाउने
• होमियोप्याथी औषधिहरू सजिलै उपलब्ध हुन्छन्, जसले गर्दा गाउँघरमा पनि उपचार सुविधा बढ्छ।
३. राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीतिमा समावेशीकरण
• आयुष ढाँचा (भारत जस्तै) लागू गर्नुपर्छ।
• होमियोप्याथी डाक्टरहरूलाई सरकारी अस्पतालमा नियुक्ति दिनुपर्छ।
निष्कर्ष
होमियोप्याथीले नेपालमा एनसीडीको बढ्दो संकटलाई प्रभावकारी, सस्तो, र सुरक्षित तरिकाले समाधान गर्न सक्छ। भारत, जर्मनी, र स्विट्जरल्याण्डले यसलाई सफलतापूर्वक लागू गरेका छन्। नेपाल सरकारले होमियोप्याथीलाई राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीतिमा समावेश गर्ने नीतिगत निर्णय गर्नुपर्छ। यसले स्वास्थ्य खर्च घटाउनेछ, ग्रामीण स्वास्थ्य सेवा सुधार्नेछ, र जनताको जीवनस्तर उकास्नेछ।
आउनुहोस्, होमियोप्याथीलाई नेपालको मुख्य स्वास्थ्य सेवाको अभिन्न अंग बनाऔं !
(कोलकाताबाट एमडी गरेका डा राय नेपाल होमीयोप्याथिक चिकित्सक संघका अध्यक्ष हुन्)
सामाग्री श्रोत :
swasthyakhabar
