पछिल्लो समय बालबालिका दाँत किराले खाने अर्थात् दन्त सडनको समस्या बढ्दै गइरहेको छ। यसका अनेक कारण छन्। बालबालिकाको दन्तस्वास्थ्यमा केन्द्रीत भएर कान्ति बाल अस्पतालका बाल दन्त चिकित्सक डा कुम्भ जोशीसँग स्वास्थ्यखबरका लागि लक्ष्मी चौलागाईंले गरेको संवाद :
बालबालिकामा दाँत किराले खाने समस्या किन बढ्दै गइरहेको छ ?
सामान्य बोलीचालीको भाषामा दाँत किराले खानु भनिने गरिएकोमा त्यसलाई वैज्ञानिक भाषामा दाँत सड्नु भनिन्छ।
दाँत सड्ने समस्या खानपान शैलीसँग सम्बन्धि हुनुका साथै मुख स्वास्थ्यसँग पनि सम्बन्धित छ । खानेकुरा खाएपछि मुखको सरसफाईमा ध्यान नदिएमा लामो समयसम्म दाँतको सतहमा बस्ने भएकोले सामान्य खानेकुराले पनि दाँतलाई सडाउन थाल्छ ।
यद्यपि चक्लेट, जंगफुडहरु लगायतका अस्वस्थकर खानेकुराले दाँत सड्ने मात्रालाई बढाउनु स्वभाविक भएपनि सही रुपमा मुख स्वास्थ्यमा ध्यान नदिएको अवस्थामा भने सामान्य खानेकुराले पनि दाँत सड्ने वा किराले खाने गर्छ।
चाउचाउ, बिस्कुट, चकलेट लगायतका जंगफुडको सेवन स्वास्थ्यका लागि कति हानिकारक हुन्छन् ?
प्याकेटका खानेकुरा खासै स्वास्थ्यबद्र्धक हुँदैन भन्ने चिकित्सकहरुले बताउँदै आएका छन् । चिकित्सहरुले बताउँदै आएका यी कुरा मुख स्वास्थ्यमा पनि लागु हुन्छ ।
यस्ता खानेकुरा दन्त स्वास्थ्यका लागि त्यति फाइदाजनक हुँदैन। त्यस्ता खानेकुरामा सुगरको मात्रा अत्याधिक हुने तथा टासिने क्षमता पनि बढी हुने भएकोले अन्य खानेकुरा भन्दा बढी हानिकारक हुन्छन्।
बालबालिकाको दाँत किराले खान लागेको जानकारी पहिला नै कसरी पाउने?
सामान्यतया दन्त चिकित्साको निर्देशिका अनुसार प्रत्येक ६–६ महिनामा मुख स्वास्थ्यको परीक्षण गराउनुपर्छ । जसबाट दाँतको अवस्थाबारे पहिला नै चिकित्सकले थाहा पाउँछन् । त्यसबाहेक अभिभावक तथा आम मानिसहरुले पनि दाँत खुइलिन,कालो हुन, फ्रुस्रो हुन थाल्यो भने दाँत किराले खान थालेको वा सड्न थालेको संकेत पाउन सकिन्छ।
त्यस्तै लक्षणका आधारमा भन्ने हो भने दाँत सिरिङ सिरिङ हुन थालेको,तातो चिसो खानेकुराको सेवनमा असहज अवस्थामा आएमा दाँत सड्न थालेको वा किरा खान थालेको थाहा पाउन सकिन्छ।
दाँत किराले खाइसकेपछि त्यसलाई जोगाएर पनि उपचार गर्न सकिन्छ, वा निकाल्नै पर्ने हुन्छ?
दाँत किराले खाँदैमा अनिवार्य रुपमा निकाल्नुपर्छ भन्ने होइन । कतिपय अवस्थामा चाहेर पनि दाँतलाई जोगाएर उपचार गर्न सकिँदैन । दाँत निकालिसकेपछि पनि त्यसका लागि अतिरिक्त उपचार आवश्यक पर्छ।
बचाउन सक्ने अवस्था सम्म बालबालिकाको दुधे दाँत होस् या वयस्क मान्छेको दाँत त्यसलाई निकाल्नुहुँदैन।
बालबालिकाहरुलाई सामान्यतया कति वर्ष भएपछि दाँत ब्रस गर्न सिकाउनुपर्छ ? कस्तो टुथपेष्टको प्रयोग गर्नुपर्छ ?
जब बालबालिकाको दाँत आउन सुरु हुन्छ, त्यतिबेला देखि नै दाँत ब्रस गर्ने बानी पार्नुपर्छ । तर जनचेतनाको अभावका कारण दुधे दाँतमा ब्रस गर्नुपर्दैन भन्ने आमधारणा रहेको पाइन्छ।
टुथपेष्टमा हुने फलोराइडले दाँतलाई बलियो बनाउने पोषण तत्वका रुपमा काम गर्छ । यद्यपि त्यसको मात्रा बालबालिका तथा वयस्कका भिन्न भिन्नै आवश्यक पर्छ।
वयस्क मानिसहरुका लागि ८ शय देखि हजार सम्म पिपिएमको मात्रा टुथपेष्टमा रहेकोमा हुन्छ भने बालबालिकाका लागि ३ देखि ४ शय पिपिएम मात्राको टुथपेष्ट प्रयोग गर्नुपर्छ।
बालबालिकाको दाँत किन बांगोटिंगो आउने गर्छ ?
बालबालिकाको दाँत विभिन्न अवस्थामा बांगोटिंगो आउने गर्छ। दाँतले ओगट्ने क्षेत्रफल हड्डीको क्षेत्र भन्दा बढी भएको अवस्थामा बालबालिकाको दाँत बांगोटिंगो आउने गर्छ । यद्यपी यो समस्या अस्थायी पनि हुनसक्छ, बच्चा बढ्दै जाँदा हड्डीको क्षेत्रफल बढ्न गई पछि मिल्न पनि सक्छ।
त्यो बाहेक मिक्सडेन्टिसन पिरियड अर्थात् दुधे दाँतहरु झरेर नयाँ स्थायी दाँतहरु पलाउने क्रम नमिल्दा,साटिनु अगाडि नै दुधे दाँत कारणवश झर्नु,पछाडि आउने दाँतका लागि स्थान जोगाउन नसकेको अवस्थामा दाँतहरु भित्रै गाडिने, बांगोटिंगो आउने गर्छ।
कतिपय बालबालिका औंला चुस्ने तथा खेलौना चुस्ने बानी पनि हुन्छ, यसले दाँतलाई असर गर्छ कि गर्दैन ?
बालबालिकामा हुने यस्ता आदतले उनीहरुको दन्त स्वास्थ्यमा असर गर्छ । यस्ता बानीलाई खराब आदत पनि भन्ने गरिन्छ । दन्त चिकित्सामा यस्ता खराब बानीलाई सुधार गर्नका लागि तालिम तथा औजारहरु समेत दिने गरिन्छ।
मुखमा औंला कति गहिराईसम्म, कति समयमा राख्ने बानी छ त्यसको समय अनुसार अनुहारको संरचनामा समेत फरक पर्छ । लामो समयसम्म राख्ने बानीले अनुहारको संरचना चुच्चो हुने तथा तल र माथिका दाँतहरु एक आपसमा नमिल्ने हुन्छ । त्यसकारण यस्तो बानीलाई समयमा नै हस्तक्षेप गर्न आवश्यक हुन्छ।
बालबालिकाको दाँत उपचारका क्रममा बे्रसेस कुन अवस्थामा लगाइन्छ, यो कतिको उपयुक्त हुन्छ ?
औसतमा दुधे दाँत साटिएर नयाँ दाँत आइसकेपछि औसतमा ब्रेसेस लगाउन सुरु गर्नुपर्छ भनिन्छ । तर आवश्यकता कुरा गर्नुपर्दाे रोगको संवेदनशिलताको आधारमा दाँत बेमेलको अवस्था धेरै नै बिग्रिएको छ,आधा दुधे दाँत भएको तथा आधा नयाँ दाँत रहेको छ तथा दाँत एकदमै बिग्रिएको संरचनामा रहेमा दन्त चिकित्सकले ब्रेसस गराउन सक्छन् । यो दाँतको बेमेलको स्थितीमा भर पर्छ । सानो उमेरमा नै ब्रेसेस गराउनुहुँदैन भन्नु भ्रम मात्रै हो।
दाँतको कस्तो समस्या लिएर बढी बालबालिकाहरु अस्पतालमा आइपुग्ने गरेका छन्?
नेपालमा मात्रै नभई विश्वमा नै दन्त सड्नको समस्या बढी मात्रामा देखिने गरेको छ । कान्ति बाल अस्पतालमा पनि बढी मात्रामा दाँत किराले खाएका वा दन्त सड्नको समस्या भएका बालबालिकाहरु अन्य समस्याभन्दा तुलनात्मक रुपमा धेरै आउने गरेका छन्।
त्यसबाहेक दाँत दुख्ने, सिरिङ–सिरिङ हुने, सुन्निने,खानेकुरा चपाउन नहुनु,गिजासम्बन्धि समस्या, श्वास गन्ह्याउने समस्या, तालु तथा ओठहरु फाटेका समस्या भएका बालबालिकाहरु आउने गरेका छन्।
दाँत दुखेको सुरुवाती उपचार के हुनसक्छ ?
दाँत दुख्नुका धेरै कारण हुनसक्छ कहिलेकाही मुखमा घाउ हुँदा तथा शरीरका अन्य अंगहरु अस्वस्थ हुँदा पनि दाँत दुख्ने गर्छ ।बालबालिकाले अभिभावकसँग दाँत दुखेको गुनासो गर्नेबितिकै के कारणले दाँत दुखेको हो भन्ने निक्र्याैल गर्नका लागि दन्त चिकित्सक कहाँ ल्याउनुपर्छ।
समाजमा दाँतसम्बन्धि के कस्ता भ्रमहरु रहेका छन् ?
नेपाली समाजमा दुधे दाँतमा समस्या आएमा उपचार आवश्यक छैन भन्ने भ्रम छ । शिक्षित मानिसहरु समेत दुधे दाँतको उपचार आवश्यक छैन भन्ने धारणा राख्ने गर्छन्।
त्यो सबैभन्दा ठुलो भ्रम हो। दुधे दाँतले खाना चपाउन सहयोग गर्नुका साथै अनुहारको संरचना निर्माणमा महत्वपुर्ण भुमिका खेल्छ । यसले बच्चाको बोलीको विकासमा समेत सहयोग गरिरहेको हुन्छ।
त्यस्तै बुद्धिबंगारा निकालेमा त्यसले आँखा कमजोर बनाउँछ,दाँत दुखेमा किरा झार्ने,दाँत दुखेमा धाँमीझाक्री लगाउने,ओठ तथा तालु चिरिएको बच्चा जन्मनु अशुभ हो भन्ने लगायतका भ्रम रहेको पाइन्छ।
भिडियो
सामाग्री श्रोत :
swasthyakhabar
