छोरीले राम्रो जीपिए ल्याएर एसईई पास गरिन्। ‘प्राबिधिक शिक्षा पढेकाहरुले आफ्नो क्षेत्रमा काम गरिरहेका छन् तर साधारण सिक्षा पढेकाले तुल्नात्मक रुपमा बेरोजगार छन्, छोरीलाई अब के पढाउने भनेर चिन्ता छ? काकाले प्रश्न गर्नु भो।
छोरीको रुची,मेहनत अनि परिवारकोसाथ भए उनको इच्क्षा अनुसार जुन बिषय पढे पनि हुन्छ मैले भने।
काकाले थप्नु भो उच्च माबिहरुले नयाँ भर्नाको लागि प्रवेश परिक्षा लिएर कक्षा संचालन गर्न थालिसक्यो। हामी अझै दोधारमै छौं। सि.टी.इ.भी.टि.कहिले भर्ना खुलाउँछ? यसपाली जाच नलिकन एसईईकै योगफलको आधारमा भर्ना गर्ने कुरा सुनेको छ। सिटीईभीटी रोजौ कि अरु नै? स्वास्थ्य क्षेत्रमा के-के पढाई हुन्छ जानकारी पाए आभारी हुने थिएँ? काका र म प्रश्न उत्तर सैलिमा कुराकानी गर्न थाल्यौं।
प्राबिधिक र अप्राविधिक शिक्षामा के फरक छ?
प्राबिधिक शिक्षालाई गरिखाने शिक्षाको रुपमा मानिन्छ। यसले सैधान्तिक सिक्षा भन्दा ब्यबहारिक र सिप युक्त ज्ञानलाई जोड दिन्छ। मध्यम वर्गीय परिवार र छिटो कमाई गरि खानको लागि यो शिक्षा उपयुक्त हुन्छ। व्यक्तिको सीप र कला विकास गरी आत्मनिर्भर बनाउँछ। दैनिक जीवनमा आउने कठिनाइहरुको बारेमा सीप सिकाउने भएकोले रोजगारी पनि चाँडै पाउने सम्भावना हुन्छ। यस्तै रक्तचाप नाप्ने,सुई लगाउने,डाक्टरहरुको कार्यमा सहयोग गर्ने, प्राथमिक उपचार गर्ने, बिजुली, खाने पानिको कार्य गर्ने इत्यादिको। हाल सीटीईभिटी मार्फत् मान्यता प्राप्त संस्थाले बिभिन्न विषयमा शिक्षा दिइरहेको छ।
अप्राविधिक सिक्षालाई साधारण शिक्षा पनि भनिन्छ। यस शिक्षाले सैद्धान्तिक ज्ञानमा जोड दिन्छ|यसले व्यक्तिको सीप भन्दा चरित्र निर्माणमा जोड दिछ जस्तै शिक्षा,मानविकी,गणित, इतिहास भूगोल, ग्रामिण बिकास इत्यादि। यस विकासको अध्यनले कुशल प्रशासक, ब्यबस्थापक,नेत्रित्वकलामा विकास गर्दछ। यस विषयमा अध्यनको समय लामो हुनसक्ला तर यसले आफ्नो बिषयमा बिज्ञ बनाउन सहयोग गर्छ।
सीटीईभिटीमा कुन कुन कोटा हुन्छ ?
लक्षित वर्ग कोटा; आदिबासी जनजाती,थारु,दलित,महिला,मुस्लिम लागयातका जातिले प्रसासन कार्लायाबाट जाति प्रमाणित गरी फारम भर्न पाइन्छ।
टी.सए.लसी.कोटा; अहेब,अनिमी,ल्याब पढेकाहरुले नियामानुसार यस कोटामा फारम भर्न पाइन्छ।
छात्रवृत्ति कोटा; यस कोटामा नाम निकालेको खण्डमा तोकोके कुनै पनि शुल्क तिर्न पर्दैन।
खुल्ला कोटा : संकाय अनुसार तोकेको शुल्क तिर्नुपर्छ।
स्वास्थ्या प्राबिधिक विषयमाहरुमा के के पर्छ?
परिवार, समाज र राष्ट्रको लागि दक्ष एवं सीपमूलक एवं दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्नको लागि २०४५ सालमा सीटीईभिटी स्थापना भएको हो। स्वास्थ्य प्रबिधिक अन्तर्गत केही प्रमुख संकाय निन्न अनुसार रहेको छ।
पीसीएल नर्सिङ
विदेशको व्यक्तिहरुले नर्सको सेवा दिइरहेको आबस्यकतालाई महसुस गरि नर्सको पढाइ नेपालमा सन् १९५६ बाट माहाराजगञ्च नर्सिङ क्यामपसबाट सुरु भयो। सीटीईभिटीले बि.स.२०५५ बाट तिन बर्से पि.सि.एल. नर्सिंग कार्यक्रम सुरु गरे। कतिपय अस्पतालहरुले मागगरे अनुसार निवेदक पनि पाइरहेको छैन। तसर्थ यो पढाइ पछि पछुताउनु पर्दैन। यो पढाई पछी नियमाअनुसार स्नातक, मास्टर र पि.एच.डीसम्म अध्ययन गर्न सकिन्छ। पीसीएल नरसिङ पछि बी.एन. पढ्ने अवसर पाइन्छ। प्लस टू साइन्स पछि नियमानुसार बिएससी नर्सिङ पढ्ने अवसर हुन्छ।
स्टाफ नर्सको कार्यहरु
• बिरामी र डाक्टर बीच उचित सम्बद्ध कायम गरी रोग छिटो निको हुन सहयोग गर्नु।
• रोगीको स्वास्थ्य अवस्थाको निगरानी गरी स्वास्थ्य रहन उत्प्रेरणा जगाउनु।
• डाक्टरको निर्देशन अनुससार बिरामी तथा कुरुवालाइ रोगको बारे जानकारी गराउनु,निर्देशन अनुससार जाच गराउनु,रिपोर्ट तयार पार्नु।
• स्वास्थ्य सिक्षा एबम परामर्श दिनु।
• सुरक्षित मातृत्व,परिवार नियोजनबारे स्वास्थ्य बारे कार्य गर्नु।
जेनेरल मेडिसिन (एच.ए.)
डिप्लोमा तह जेनेरल मेडिसिन तिन बर्सेको पढाइ हुन्छ। बोलीचालीमा गाउँघरको डाक्टर पनि भनिन्छ तर डाक्टर लेख्न पाइँदैन। डाक्टर लेखन एम.बि.बि.एस. वा सो भन्दा माथिको पढाइ पढ्नु पर्छ। एच.ए.ले रोगको प्रबर्द्धनात्मक र उप्चारात्मक सेवा प्रदान गर्दछ| सरकारी जागिरको लागि राम्रो अवसर रहन्छ। हेल्थपोस्टको हाकिम बन्ने अवसर पनि रहन्छ। आधारभूत असपताल,निजि क्लिनिक, पि.एच.सी,जिल्ला अस्पतालमा समेत सेवा दिने अबसर रहन्छ।
जेनेरल मेडिसिन (एच.ए.) को कार्यहरु
• प्राथमिक स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्नु हो।
• बिश्व स्वास्थ्य संगठन र स्वास्थ्य मन्त्रालयको प्रोटोकल अनुसार रोगको उपचार गर्नु।
• खोप,सरसफाई,पोषण तथा समुदाय निरुपण कार्य गर्नु।
• सरुवा तथा नसर्ने रोग सम्बन्धि प्रारम्भिक परिक्षण र निदान गरि उपचार गर्नु र जटिलता हुन् बाट बचाउनु रेफर गर्नु ।
सी.एम.एल.टी.
प्रयोगशाला संग सम्बन्धित अध्यन गर्ने कार्यलाई सी.एम.एल.टी.भनिन्छ। मानिस रोगि छ वा छैन भनि रगत, दिशा, पिसाब खकार इत्यादिको जाँच गर्ने गर्दछ। यसको लागि माइक्रोस्कोप तथा अन्य मेसिनरी सामग्रीको आबश्यकता पर्छ| रोगको प्रकृति अनुसार डाक्टरले बिभिन्न जाचहरु लेख्ने गर्दछ। यसको सहिजाच भएमा उपचार सजिलो हुछ| जाचको प्रक्रिया र नतिजा गलत भएमा उपचार प्रक्रिया गलत हुनसक्छ।
सी.एम.एल.टि. यसको मुख्य कार्य भनेको
• उचित तरिकाले रगत,दिशा पिसाब,खकार संकलन गर्नु र जाचमा सहयोग गर्नु
• नमुना परोक्षणको लागि चाहिने रसायन तयार पार्नु
• प्रयोगशालाको सरसफाई तथा उपकरनहरु तयारि अबस्थामा राख्नू
• जाचको पछी रिपोर्टिंगमा सहयोग गर्नु
• बिरामीको विवरणको अभिलेख राख्नु
डिप्लोमा तह फिजियोथेरापी भनेको के हो ?
पुरानो एवं दिर्घ रोगिहरुको उपचारकोलागि यो पढाइ निकै राम्रो हो| यसले राम्रो शरीरको तन्तु,केशिका,अंग,प्रणालीहरुलाई चलायमान बनाई रोगको उपचार गर्न सिकाउँछ| मांसपेशी एवं हड्डीहरुलाई सारीरिक अभ्यास,मसाज एबम मेशिन थेरापी बाट रोग निको बनाउन सहगोय गर्दछ।
डिप्लोमा तह फिजियोथेरापीको कार्य
• शारीरिको अंगहरुलाई पुनरस्थापना सम्बन्धि शिप सिकाउनु।
• हड्डी,मांसपेशी,नशा तथा स्नायू सम्बन्धि ।
• शरीर चलाउन नसक्ने अबस्थामा थेरापी दिनु।
• सर्जरी पछीको पुन स्थाना गर्नु।
• बिरामीको अबस्था अनुसार बस्न उठन सिकाउनू ।
डिप्लोमा तह फार्मेसी
मानिसले खाने औषधि सम्बन्धि अध्ययन गर्ने बिज्ञानलाई फार्मेसी भनिन्छ। औषधिको उत्पादन,ब्यबस्थान,वितरण,भण्डारण तथा औषधि प्रयोग सम्बन्धि परामर्श दिन सिकाउने संकाय फार्मेसी हो|अरुकोमा जागिर खाने मन छैन भने आफ्नै गछ्यअनुसार लगानी गरि नियमा अनुसार औषधि पसल खोलेर जिबन चलाउन सकिन्छ। यो पढाईलाई बुढेस कलाको पेन्सनको रुपमा पनि मानिन्छ।
डिप्लोमा तह फर्मासीको कार्यहरु
• डाक्टरको पुर्जा अनुसार औषधि वितरण गर्नु।
• बिरामीलाई औषधिको मात्रा,खाने तरिका,साइड इफेक्ट बारे जानकारी दिनु।
• औषधि बनाउने कार्यमा सहयोग गर्नु।
• औषधिको भण्डारण तथा ब्य्बस्थान गर्नु।
• म्याद सकिन लागेको औषधि छुट्टाउने,नयाँ भण्डारण गर्ने।
(चौधरी कोशी हेल्थ इन्स्टिच्युट,बिराटनगरका उप-प्रध्यापक हुन्)
सामाग्री श्रोत :
swasthyakhabar
