नेपालका चिकित्सकहरू विशेषतः शिक्षण संस्थामा अध्ययनरत र कार्यरत रेजिडेन्ट डाक्टरहरू, विगत केही समयदेखि आक्रोशित र आन्दोलित छन्। अहिले देशभरका सरकारी शिक्षण अस्पतालहरू प्रभावित छन्, जुनियर डाक्टरहरू महिनौं लामो हडतालमा छन्, र बिरामीहरूले उपचार सेवा नपाएर अन्योलमा परेका छन्। यस्तो स्थितिमा जनताले सोच्नु स्वाभाविक हो, किन डाक्टरहरूले हडताल गरेका हुन्?
साधारणतया, ‘डाक्टर’ भन्ने बित्तिकै समाजले सेवा, निष्ठा, र समर्पणको प्रतीक ठान्छ। तर, जब ती सेवकहरू स्वयं शोषण, अन्याय र अपमानको शिकार बन्छन्, तब उनीहरू आवाज उठाउन बाध्य हुन्छन्। आजको यो हडताल सेवा अस्वीकार होइन, यो चेतावनी हो, सुधारको आग्रह हो, र स्वास्थ्य प्रणालीको संकटमाथिको संकेत हो।
स्वास्थ्य सेवा: बजार होइन, उत्तरदायित्व हो
स्वास्थ्य सेवा कुनै पनि सामान जस्तो होइन, जुन बजारमा मोलतोल गरेर किनबेच गरियोस्। यो मानवीय जीवनसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएको संवेदनशील र अत्यावश्यक सेवा हो। यद्यपि, विगत दुई दशकदेखि नेपालमा स्वास्थ्य क्षेत्रलाई पनि ‘फ्री मार्केट इकोनोमिक्स’को नाममा निजीकरण र व्यापारीकरणतर्फ धकेलिएको छ।
सरकारी अस्पतालहरू उपेक्षित छन्, सरकारी चिकित्सकहरू न्यून पारिश्रमिकमा काम गर्न बाध्य छन्, तर निजी मेडिकल कलेज र अस्पतालहरू दिनदिनै फस्टाइरहेका छन्। निजी क्षेत्रको मुनाफामूलक चिन्तनले गुणस्तरीय उपचार पहुँचविहीन बनाएको छ। अब स्वास्थ्य सेवा ‘सेवा’ नभई ‘विलासिता’ बन्दै गएको छ, जुन केवल धनीहरूका लागि उपलब्ध छ।
चिकित्सक: सेवक मात्र होइन, श्रमिक पनि हुन्
सरकारी अस्पतालका रेजिडेन्ट डाक्टरहरू देशको स्वास्थ्य प्रणालीको मेरुदण्ड हुन्। उनीहरू बिहान बेलुकी होइन, दिनरातको सीमाना विना बिरामीको सेवा गर्छन्। तर, त्यही चिकित्सकहरूले महिनौंसम्म तलब पाउँदैनन्, छात्रवृत्तिको नाममा न्यूनतम रकममा वर्षौंदेखि खटिरहेका हुन्छन्।
आजको हडतालको एउटा मूल कारण भनेकै यस्ता कठिन अवस्था सुधारको माग हो। चिकित्सकहरू केवल पैसा मागेका होइनन्, उनीहरूले न्याय, सुरक्षा र सम्मानको माग गरेका छन्।सरकारी असफलता र व्यापारीकरण: जरो समस्याको
नेपालमा मेडिकल शिक्षा अहिले व्यापारीकरणको चरम सीमामा पुगेको छ। हरेक वर्ष दर्जनौं निजी मेडिकल कलेजहरूले बिना माग–बिना योजना डाक्टर उत्पादन गरिरहेका छन्। डाक्टर उत्पादन गर्नुपर्छ भन्ने होइन, तर कति र किन भन्ने कुरा राज्यले तय गर्नुपर्ने हो, मेडिकल व्यवसायीले होइन।
सरकारले बजेटको न्यूनतम हिस्सा मात्र स्वास्थ्य क्षेत्रमा खर्च गर्छ। परिणामस्वरूप, सरकारी अस्पतालहरू चरम संसाधन अभावमा छन्, चिकित्सकहरू असन्तुष्ट छन्, र बिरामीहरू बिचल्लीमा परिरहेका छन्। जब राज्यले आफ्नै अस्पताल र डाक्टरको ख्याल गर्दैन, तब निजी क्षेत्रलाई छुट दिनुपर्ने बाध्यता बढ्छ, र यिनै निजी मेडिकल कलेजहरूले उच्च शुल्क लिई डाक्टर उत्पादन गर्छन्,जो फेरि बेरोजगार वा शोषित बन्छन्।
के गर्नु आवश्यक छ?
यो समस्या समाधान गर्न तुरुन्त कदम चाल्नुपर्छ:
1. स्वास्थ्यमा कुल बजेटको कम्तीमा १०% लगानी गर्नुपर्छ, जसले पूर्वाधार, जनशक्ति र औषधोपचार सुधार गर्छ।
2. सरकारी चिकित्सकहरूलाई न्यूनतम जीवनस्तर सुनिश्चित गर्ने तलब र सेवा सुविधा दिनुपर्छ, अन्यथा ‘ब्रेन ड्रेन’ हुने खतरा बढ्दो छ।
3. निजी मेडिकल कलेजहरूलाई कडाइका साथ नियमन गर्नुपर्छ—गुणस्तरीय शिक्षा र डाक्टरहरूको हकहित सुनिश्चित गर्न।
4. डाक्टर उत्पादन राष्ट्रको आवश्यकता अनुसार गर्नुपर्छ, व्यापारीहरूको माग अनुसार होइन।
5. रेजिडेन्ट डाक्टरहरूलाई उचित तालिम, कार्यस्थल सुरक्षा, मानसिक स्वास्थ्य सहयोग, र नियमित छात्रवृत्ति प्रदान गर्नुपर्छ।निष्कर्ष: यो लडाइँ हाम्रो स्वास्थ्यको हो
हाम्रो आवाज केवल हाम्रो लागि होइन, तपाईंहरूको लागि हो, जो उपचार खोज्दै सरकारी अस्पतालको लाइनमा उभिनुहुन्छ। आज हामी बोलिरहेका छौं, भोलि तपाईंको स्वास्थ्य सुरक्षित रहोस् भनेर।
हडताल हाम्रो चाहना होइन, बाध्यता हो। अब समय आएको छ, जब सरकारले स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रलाई बजारीकरण होइन, उत्तरदायित्वका रूपमा स्वीकार गरोस्। डाक्टरहरूलाई सेवा गर्न दिनुहोस्, तर सम्मानसाथ, न्यायसाथ र सुरक्षासाथ।
(डा बुद्धिमान तामाङ राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा प्रतिष्ठान (न्याम्स)का तृतीय वर्षका रेजिडेन्ट हुन्। नेपाल आँखा अस्पतालमा कार्यरत उनी रेजिडेन्ट एसोसिएसन अफ न्याम्सकाउपाध्यक्ष पनि छन्।)
सामाग्री श्रोत :
swasthyakhabar
