सुदूरपश्चिम। प्रतिनिधिसभाबाट सहिद दशरथचन्द स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालयसम्बन्धी विधेयक पारित भएसँगै सुदूरपश्चिम प्रदेशमा खुसियाली छाएको छ। विधेयक पारित भएको खुसियालीमा कैलालीको गेटास्थित विश्वविद्यालय भवन परिसरमै जम्मा भएर स्थानीयले दीप प्रज्वलन गर्दै खुसी मनाए। देउडा खेले, खुसी साँटासाट गरे।

विश्वविद्यालय स्थापनाका लागि दबाब दिन गठित संघर्ष समितिका संयोजक लोकराज पाण्डेले विधेयक पारित गराउन भूमिका खेलेकामा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली, पूर्वप्रधानमन्त्रीद्वय शेरबहादुर देउवा र पुष्पकमल दाहाल, सुदूरपश्चिम प्रदेशका जनप्रतिनिधिलगायत सबैलाई धन्यवादसहित बधाइ दिए। उनले भने, ‘विगतमा सुदूरपश्चिम हेपिएको थियो, अब यो उठेको छ, जागेको छ। विधेयक पारित हुँदा हामी निकै खुसी छौँ। अब चाँडै चिकित्सा शिक्षा पढाई सुरु हुनुपर्छ। त्यसका लागि संघर्षको अभियान जारी रहन्छ।’

प्रतिनिधिसभा बैठकले आइतबार उक्त विधेयक सर्वसम्मतिले पारित गरेसँगै सामाजिक सञ्जाललगायत माध्यमबाट धेरैजसोले खुसी व्यक्त गरिरहेका छन्। तत्कालीन गेटा मेडिकल कलेज (दशरथचन्द स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय) का पूर्वकार्यकारी निर्देशक हेमराज पुजाराले आफ्नो फेसबुक वालमा लेखेका छन्, ‘विधेयक पारित गर्ने संसद्, नेपाल सरकारलगायत सबैलाई हार्दिक धन्यवाद। अब शीघ्र विश्वविद्यालय सञ्चालन भई गेटालाई मेडिकल शिक्षाको हब बनाउने सपना साकार हुनेछ।’

अर्का पूर्वकार्यकारी निर्देशक भीमबहादुर साउदले विधेयक सर्वसम्मत रूपमा पारित भएकामा प्रतिनिधिसभा सदस्यप्रति आभार व्यक्त गर्दै बनेका संरचना जीवन्त हुने अवसर प्राप्त भएको भन्दै खुसी व्यक्त गरेका छन्।

स्थानीयवासी तीर्थराज ओझाले विश्वविद्यालय स्थापनासम्बन्धी विधेयक पारित भएको सुन्दा खुसी लागेको बताए। उनले भने, ‘विश्वविद्यालय सञ्चालनमा आए यसले मेडिकल शिक्षामार्फत सुदूरपश्चिममा समृद्धि ल्याउन कोशेढुङ्गाको काम गर्नेछ।’

कैलालीको गोदावरी नगरपालिका–५ गेटामा भवन संरचना निर्माण सम्पन्न भए पनि यहाँ सञ्चालनका लागि ठोस पहल नभएको भन्दै स्थानीयवासी तथा यहाँका सरोकार भएकाहरू असन्तुष्ट थिए। लामो समयसम्म स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान वा विश्वविद्यालय स्थापना गर्ने भन्नेबारे अन्योल देखिएपछि नागरिक तहमा आक्रोश बढिरहेको थियो।

यही अन्योलका बीच स्थानीयवासीले गेटामा स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय स्थापनाको मागसहित समाजसेवी लोकराज पाण्डेको नेतृत्वमा दबाबमूलक कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएका थिए। ‘सहिद दशरथचन्द स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालयसम्बन्धी विधेयक पारित भएसँगै अब भने विश्वविद्यालय स्थापना हुने सुदूरपश्चिमवासीको सपना साकार भएको छ’, पाण्डेले भने, ‘विधेयक पारित भएसँगै नेपालकै पहिलो स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय सञ्चालनको बाटो खुलेकाले थप हर्षित छौँ।’

यहाँ गतवर्षदेखि न्यूनतम उपचार सेवासहितको अस्पताल सञ्चालन भइरहेको छ। अस्पतालमा जनरल ओपिडि, हाडजोर्नी, जनरल सर्जरी ओपिडि, हाडजोर्नी तथा नशारोग विशेषज्ञ सेवा, स्त्रीरोग, अल्ट्रासाउण्ड, एक्स रे, प्रयोगशाला र फार्मेसीलगायत सेवा उपलब्ध भइरहेका छन्।

मेडिकल कलेजको नाममा निर्माण भएका भवन संरचनामा सहिद दशरथचन्द राष्ट्रिय स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय बनाउने निर्णय तत्कालीन मन्त्रिपरिषद्को बैठकले गरेको थियो। अत्याधुनिक भवनलगायत संरचनामा सरकारले रु छ अर्बभन्दा बढी खर्च गरिसकेको छ। यहाँ ठूला साना गरी ४२ भन्दाबढी भवन संरचना निर्माण भएका छन्।

सरकारले विस २०६६ मा कैलालीको गेटामा मेडिकल कलेज स्थापनाको घोषणा गरेको थियो। यसअघि काँचीकामा कोठी पीठका जगतगुरु शंकराचार्यको पहलमा विसं २०५६ मा गेटामा आयुर्वेद स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान स्थापनाको पहल भएको थियो तर तत्कालीन सशस्त्र द्वन्द्वलगायत कारणले त्यसको कार्यान्वयन हुन सकेन। कलेजको भोगाधिकारमा रहेको जग्गामध्ये झण्डै छ बिघा जग्गामा मुक्तकमैया परिवारको बसोबास छ। उनीहरूलाई समयमै अन्यत्र पुनःस्थापनमा ध्यान नदिँदा उक्त ठाउँमा निर्माण गर्नुपर्ने संरचनाको पनि अन्योलमा छ। मुक्तकमैया बसेको उक्त जग्गामा मेडिकल कलेजअन्तर्गत ट्रमा सेन्टरलगायतका संरचना निर्माण गर्ने योजना रहेको बताइएको छ।

सुरुका दिनमा कलेज निर्माणका लागि सरकारले छुट्याएको ५१ दशमलव आठ हेक्टर जग्गामा रहेका रुख कटानीमा ढिलाइलगायत कारणले पूर्वाधार निर्माणको काम अघि बढ्न सकेन। ढिलै भए पनि यहाँ विश्वविद्यालय सञ्चालन हुने कानुनी आधार बनेपछि स्वास्थ्य क्षेत्रमा उच्चस्तरको जनशक्ति उत्पादनका साथै गुणस्तरीय स्वास्थ्योपचार सेवा प्राप्त हुने भन्दै समग्र सुदूरपश्चिममा खुसी छाएको छ।

काठमाडौँ । भारतका चर्चित कन्टेन्ट क्रियटर ध्रुव राठीले ‘सिख योद्धाको उदय’ सम्बन्धी आफ्नो पछिल्लो भिडिओ हटाएका छन् । भिडिओमा प्रयोग गरिएको एआई निर्मित एनिमेटेड क्लिपले सिख समुदायको भावनामा ठेस पुर्‍याएको भन्दै विवाद उत्पन्न भएपछि राठीले सोमबार सो भिडिओ युट्युबबाट हटाएका हुन् ।

राठीले भिडिओ अपलोड गरिसकेपछि सामाजिक सञ्जाल इन्स्टाग्राममार्फत दर्शकसँग यस विषयमा राय मागेका थिए । उनले भारतीय इतिहासलाई एनिमेसनको माध्यमबाट चलचित्रको रूपमा प्रस्तुत गर्ने आफ्नो लामो समयदेखिको इच्छा एआई प्रविधिले सम्भव तुल्याएको बताएका थिए । यद्यपि भिडिओमा सिख गुरु गोविन्द सिंहको एनिमेटेड चित्रण गरिएको र त्यसमा चाल थपिएको विषयमा सिख समुदायका केही व्यक्तिले आफ्नो धार्मिक विश्वाससँग मेल नखाएको भन्दै आपत्ति जनाएका थिए ।

राठीले इन्स्टाग्राममा दर्शकलाई सम्बोधन गर्दै भनेका थिए, “जसरी यो भिडिओमा एनिमेसन गरिएका छन्, त्यसले तपाईंको विश्वासमा ठेस पुर्‍याएको तपाईंमध्ये सिख समुदायका केही व्यक्तिको मान्यता छ,” उनले भने, “के यो वास्तवमा तपाईंको धार्मिक भावनाको विरुद्धमा छ ? र यदि तपाईं अपमानित महसुस गर्नुहुन्छ भने के मैले यो भिडिओ हटाउनु पर्छ ?” 

उनले यदि गुरुको अनुहार नै देखाउन नपाइने हो भने गुरु गोविन्द सिंह मुख्य पात्र रहेको उक्त ऐतिहासिक भिडिओ बनाउन असम्भव हुने पनि उल्लेख गरेका थिए ।

अधिकांश दर्शकले भिडिओ नहटाउन सुझाव दिएपनि राठीले सिख समुदायको भावनाको सम्मान गर्दै र कुनै पनि धार्मिक वा राजनीतिक विवादमा फस्न नचाहेको भन्दै भिडिओ हटाउने निर्णय गरेको जानकारी दिए । उनले यस्ता सामग्रीलाई भविष्यमा नयाँ ढङ्गले प्रस्तुत गर्ने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेका छन् । उनको उक्त भिडिओ अहिले युट्युबबाट गायब छ ।

पछिल्लो अध्यावधिक: जेठ ५, २०८२ २३:९

काठमाडौँ–सिरहा प्रहरीले लागूऔषध सहित तीन जनालाई पक्राउ गरेको छ। 

पक्राउ पर्नेमा सिरहा नरहा गाउँपालिका वडा नम्बर १ बस्ने ३५ वर्षिय संजय दास,सोही ठाउँका ३१ वर्षिय रामशरण दास र बाराको कलैया उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ४ घर भई संजय दासको गाडी चालक २० वर्षिय धिरज महतो रहेका छन्। 

आइतबार संजय दासले सञ्चालन गरेको शिद्धीक्षा पशुपालन तथा कृषी फर्मबाट दुई वटा प्लाष्टिकको बोरामा लुकाई छिपाई राखेको ३१ किलो ८२० ग्राम लागू औषध गाँजा बरामद गरिएको प्रहरी निरीक्षक धर्मेश कुमार यादवले बताए।

उनीहरुको साथबाट प्रहरीले ४ थान मोबाइल सहित लागूऔषध गाँजाको बोरा सिलाउने मेसिन बरामद गरेको  छ। 

 

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।

तनहुँ। नदीमा पानीको प्रवाह बढ्न नसक्दा यहाँको आँबुखैरेनी गाउँपालिका–४ स्थित मर्स्याङ्दी जलविद्युत् केन्द्रले क्षमताअनुसार विद्युत उत्पादन गर्न सकेको छैन। ६९ मेगावाट क्षमताको यस जलविद्युत केन्द्रबाट हाल ४२ मेगावाट मात्र विद्युत उत्पादन भइरहेको छ।

हिउँ कम पग्लनु तथा वर्षा कम भएकाले नदीमा मिसिने खोलामा जल प्रवाह कम हुँदा विद्युत् उत्पादनमा कमी आएको केन्द्रका प्रमुख इन्जिनियर पशुपति गौतमले बताए।

‘हाल ५० देखि ५५ मेगावाट उत्पादन हुनुपर्नेमा नदीमा पानीको प्रवाह कम भएकाले उत्पादनमा वृद्वि हुन सकेको छैन्,’ गौतमले भने, ‘यसपटक पानी कम परेकाले विद्युत् उत्पादन प्रभावित भएको छ।’

केन्द्रमा २३÷२३ मेगावाटका तीनवटा टर्बाइन छन्। यो केन्द्र सन् १९८९ मा निर्माण भएको हो। यहाँबाट उत्पादित विद्युत् चितवनको भरतपुर र काठमाडौंको स्युचाटार स्टेशनमार्फत राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमार्फत वितरण हुँदै आएको छ।

तनहुँ– नदीमा पानीको प्रवाह बढ्न नसक्दा यहाँको आँबुखैरेनी गाउँपालिका–४ स्थित मस्र्याङ्दी जलविद्युत् केन्द्रले क्षमताअनुसार विद्युत उत्पादन गर्न सकेको छैन । ६९ मेगावाट क्षमताको यस जलविद्युत केन्द्रबाट हाल ४२ मेगावाट मात्र विद्युत उत्पादन भइरहेको छ । 

हिउँ कम पग्लनु तथा वर्षा कम भएकाले नदीमा मिसिने खोलामा जल प्रवाह कम हुँदा विद्युत् उत्पादनमा कमी आएको केन्द्रका प्रमुख इन्जिनियर पशुपति गौतमले बताए । 

“हाल ५० देखि ५५ मेगावाट उत्पादन हुनुपर्नेमा नदीमा पानीको प्रवाह कम भएकाले उत्पादनमा वृद्वि हुन सकेको छैन्,” गौतमले भने, “यसपटक पानी कम परेकाले विद्युत् उत्पादन प्रभावित भएको छ ।”  

केन्द्रमा २३÷२३ मेगावाटका तीनवटा टर्बाइन छन् । यो केन्द्र सन् १९८९ मा निर्माण भएको हो । यहाँबाट उत्पादित विद्युत् चितवनको भरतपुर र काठमाडौँको स्युचाटार स्टेशनमार्फत राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमार्फत वितरण हुँदै आएको छ । 

 

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।

दमौली (तनहुँ)। यहाँको ऋषिङ गाउँपालिका–३ सोलुङमा घाँस काट्ने क्रममा लडेर आज दुई जनाको मृत्यु भएको छ। सोलुङस्थित कटोर्के सामुदायिक वनमा घाँस काट्न गएका दुई महिलाको लडेर मृत्यु भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालयले जनाएको छ।

मृत्यु हुनेमा सोही वडा बस्ने ६२ वर्षीया श्रीमाया राना र देवघाट गाउँपालिका–२ बस्ने २६ वर्षीया खिमसरा मगर रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रहरी नायब उपरीक्षक अशोक थापाले जानकारी दिए।

बिहान ७ बजेको समयमा घाँस काट्न गएका उनीहरु नफर्किएपछि खोजतलास गर्ने क्रममा घाँस काटेको स्थानदेखि अन्दाजी एक सय मिटर तल उनीहरुको शव भेटिएको थियो। घटनाका सम्बन्धमा थप अनुसन्धान भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ।

रौतहट– रौतहटको राजपुर नगरपालिका वडा नम्बर ४ मा औषधि पसल अनुगमन गर्न गएको सरकारी टोलीमाथि स्थानीयको एक समूहले आक्रमण गरेका छन्। 

फार्मेसी दर्ता नगरी औषधि बिक्री गर्दै आएको उजुरीका आधारमा अनुगमनमा खटिएको औषधि व्यवस्था विभाग क्षेत्रीय कार्यालय वीरगञ्जको टोलीमाथि आक्रमण हुँदा दुईजना कर्मचारी घाइते भएका छन्। 

घटनामा फार्मेसी निरीक्षक ओमप्रकाश जयसवाल र फार्मेसी अधिकृत अमर शर्मा घाइते भएका र उनीहरूको अवस्था समान्य रहेको विभागीय प्रमुख शम्भु साहले जानकारी दिए।

अनुगमन टोलीमा औषधि व्यवस्था विभागसँगै जिल्ला प्रशासन कार्यालय रौतहटका खरिदार उमेश प्रसाद र जिल्ला प्रहरी कार्यालयबाट प्रहरी निरीक्षक रुद्रराज कँडेल सहभागी थिए। 

स्थानीयले प्रतिकारका क्रममा निरीक्षक कँडेलको मोबाइल फोनसमेत तोडफोड गरेका छन्। घटनाको क्रममा राजपुर नगरपालिका वडा नम्बर ५ की ५५ वर्षीया सुमित्रा देवीले सरकारी कर्मचारीलाई जोगाउने प्रयास गर्दा उनी आफैँ घाइते भएकी छिन्। उनको अहिले प्रादेशिक अस्पताल गौरमा उपचार भइरहेको छ। 

अनुगमन टोलीले स्थानीय शेख नेक महम्मदले हार्डवेयरमा वर्षौँदेखि औषधि पसल सञ्चालन गर्दै आएको उजुरीका आधारमा सोही स्थानमा छापा मारेको थियो। 

पसल न त दर्ता थियो, न त विक्री वितरणको अनुमति नै। त्यहाँबाट केही प्रतिबन्धित औषधिसमेत फेला परेको जनाइएको छ। 

रौतहटका प्रमुख जिल्ला अधिकारी विनोदकुमार खड्काले घटनाको विस्तृत अनुसन्धान अघि बढाइएको र दोषीमाथि कानुनी कारबाही हुने बताएका छन्। 

 

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।

काठमाडौं। सञ्चार तथा सूचनाप्रविधिमन्त्री पृथ्वीसुब्बा गुरुङले सूचना प्रविधि (आइटी) क्षेत्र विकासका लागि महत्वपूर्ण भएकाले यसमा पर्याप्त बजेट विनियोजन हुनुपर्ने बताएका छन्।

सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयमा आज भएको आर्थिक वर्ष २०८१/२०८२ को तेस्रो त्रैमासिक समीक्षा तथा मन्त्रालयस्तरीय विकास समस्या समाधान समितिको बैठकमा उनले यस विषयमा अर्थ मन्त्रालय गम्भीर बन्नुपर्नेमा जोड दिए।

प्रगति समीक्षापछि मन्त्री गुरुङले भने, ‘आइटी क्षेत्र विकासका लागि महत्वपूर्ण हुँदा हुँदै पर्याप्त बजेट छैन। यसमा अर्थ मन्त्रालयले सहजीकरण गर्नुपर्ने हो तर त्यसो हुनसकेको छैन। बजेटबिना डिजिटल फेमवर्कको परिकल्पना पूरा गर्न सम्भव हुँदैन। यस क्षेत्रमा पर्याप्त बजेट विनियोजन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ।’

विगतमा जस्तै पुँजीगत खर्चमा मन्त्रालयसमेत पछि परेको स्वीकार गर्दै उनले यसले कर्मचारीको कार्यक्षमतामा सुधार गर्नुपर्ने र मन्त्रालयबीच सहकार्य विकास गर्नुपर्ने देखिएको बताए। निर्देशनात्मक सुझावसहित उनले भने, ‘पुँजीगत खर्च नबढ्नुका विविध कारण मध्ये एउटा कर्मचारीको कार्यशैली हो भने अर्को सम्बद्ध मन्त्रालयबीच समन्वय र संयोजनको भूमिका प्रभावकारी नदेखिनु हो।’

मन्त्री गुरुङले तोकिएका ‘माइलस्टोन’ पूरा गर्न र असार मसान्तसम्म मन्त्रालयअन्तर्गतका सबै निकायलाई पुँजीगत खर्च बढाउने गरी कार्यसम्पादन गर्न आग्रह गरे।

बैठकमा मन्त्रालयका सचिव राधिका अर्यालले पुँजीगत खर्चमा देखिएका समस्या समाधानबारे सबैले सोच्नुपर्ने बताइन्। उनले आइटी क्षेत्रको नेतृत्व गर्ने सञ्चार मन्त्रालयमा लगानी नै नदेखिएपछि कसरी प्रगति हुन्छ भन्दै योजना आयोगको ध्यानार्कषण गराइन्। बैठकमा विभागीय प्रमुखहरूले उठाएका ‘माइलस्टोन संशोधन’ गर्ने विषयप्रति आफू सकारात्मक रहेको बताए।

अर्थ मन्त्रालयका उपसचिव नीरन भट्टराईले पुँजीगत खर्च सरकारको मुख्य समस्या भएको बताउँदै अबको बजेट विनियोजनमा अति आवश्यक र खर्च गर्न सकिने विषयमा मात्रै बजेट राख्न अनुरोध गरे।

राष्ट्रिय योजना आयोगका सहसचिव अर्जुन भण्डारीले हाल ३० हजारभन्दा बढी आयोजना रहेका र तयारी नै नभएका योजनामा बजेट राख्ने प्रवृत्तिले पुँजीगत खर्च हुन नसकेको धारणा राखे। यसलाई हटाउन योजनाको पुनःप्राथमिकतामा ध्यान दिनुपर्ने उनको सुझाव थियो ।

सञ्चार मन्त्रालयका सहसचिव कोशहरी निरौलाले तेस्रो त्रैमासिक प्रगति विवरणबारे प्रस्तुति गरेका थिए।

काठमाडौँ । तपाईं च्याटजीपीटी कति प्रयोग गर्नुहुन्छ ? अनि केका लागि ? अथवा अरू कुनै एआई टुलहरू कतिको प्रयोग गर्नुहुन्छ ? कुनै सामान्य जानकारी, पढाइ वा व्यावसायिक कामका लागि नभइ आफ्ना व्यक्तिगत कुराहरू साट्न एआई प्रयोग गर्नुहुन्छ ?

जानेर वा नजानेर एआई च्याटबटसँग मानिसको सम्बन्ध गहिरो हुँदै गइरहेको छ । केही प्रयोगकर्ता त झन् कसैलाई भन्न नसकेका कुराहरू पनि च्याटबटसँग खुलेर शेयर गरिरहेका हुन्छन् । अझ कतिलाई बरु मलाई मेरा मान्छेहरूले भन्दा मसिनले बढी बुझ्छ । यसले मलाई धेरै सुझाव दिन्छ, मेरो कुरा सुन्छ भन्ने पनि लाग्छ होला !

हालै एक कार्यक्रममा मेटाका सीईओ मार्क जुकरबर्गले पनि मसिनले मानिसलाई धेरै बुझून् भन्ने चाहना रहेको र आफूहरूले यस्तै एआईमा काम गरिरहेको बताएका थिए । उनी चाहन्छन्- मसिनले मान्छेलाई साथीको रूपमा वा व्यावसायिक सल्लाहकारको रूपमा मात्र होइन, मनोपरामर्शदाताको रूपमा पनि सहयोग गरोस् । “जो व्यक्तिसँग परामर्शदाता (थेरापिस्ट) हुँदैनन्, उनीहरू सबैसँग अब एआई हुनेछ,” उनी भन्छन् ।

एआई टुलहरू मानिसका लागि राम्रो थेरापिस्ट बन्न सक्छन् कि सक्दैनन् भन्ने कुरा अझै स्पष्ट छैन । तर धेरै मानिसहरू अहिले नै आफ्ना गोप्य कुरा च्याटबटसँग शेयर गरिरहेका छन् । थेरापीकै लागि भनेर बनाइएका एपहरू परामर्शका लागि विशेष प्रयोग हुने गरेका छन् । त्योभन्दा धेरै प्रयोगमा आउने एपहरूमा मेटा एआई, ओपनएआईको च्याटजीपीटी वा एक्सको ग्रोकलगायत रहेका छन् ।

तर यो प्रयोग नजानिँदो पारामा मानिसहरूका लागि जोखिमपूर्ण बन्दै गइरहेको छ । आफ्ना गोप्य कुरा मसिनसँग शेयर गर्दै गर्दा ती कुरा मसिनले मात्र सुनिरहेको छ वा अरू कोही मानिसले पनि सुनिरहेको छ ? यस विषयमा हामी अनभिज्ञ छौँ ।

इन्टरनेटमा कुनै पनि कुरा गोप्य रहँदैन भन्ने कुरा सामान्य बुझाइ हो । तर अहिले अमेरिकामा दुई गम्भीर प्रवृत्तिहरू एक-अर्कामा तानातान गरिरहेका छन् । एकातिर, प्रविधि कम्पनीहरू प्रयोगकर्तालाई आफ्ना निजी विवरण एआईलाई बताउन उक्साइरहेका छन्, जुन कुरा प्रयोगकर्ताले सामाजिक सञ्जालमा राख्दैनन्, आफ्ना नजिकका साथीलाई पनि भन्दैनन् । अर्कातिर, सरकारले नागरिकका मनोविज्ञान, लिंग पहिचान, मानसिक अवस्था, जातीय दृष्टिकोणजस्ता संवेदनशील विवरणहरूमा विशेष निगरानी गर्न खोज्दैछ ।

अनि यसका लागि अमेरिकी सरकार कुनै कानुन र नैतिकताको ख्याल नै नगरी सकेसम्म धेरै जानकारी हात पार्दैछ ।

केही उदाहरणहरू:

-अमेरिकाका संघीय कानुन प्रवर्तन निकायहरूले कानुनी रूपमा बसोबास गरिरहेका आप्रवासीहरूलाई अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको आधारमा गिरफ्तार गरे । जस्तै; एकजना विद्यार्थीलाई पत्रिकामा लेख लेखेकै आधारमा हप्तौँसम्म थुनामा राखियो ।

-अमेरिकाकै स्वास्थ्य सचिव रोबर्ट एफ. केनेडी जुनियरले डिप्रेसनका औषधिहरूको सट्टा मानिसहरूलाई पुनर्स्थापना शिविरमा पठाउन सुझाव दिएका छन् । उनले अटिजम भएका व्यक्तिहरूको अभिलेख सङ्कलन गर्ने संघीय डेटाबेस बनाउने योजना समेत घोषणा गरेका छन् । यो डेटाबेस मेडिकल फाइल र वेयरेबल डिभाइसहरूको डेटा प्रयोग गरेर तयार गरिने बताइएको छ । हालैको स्वास्थ्य तथा मानव सेवा विभागको एक रिपोर्टले अटिजमलाई जेन्डर डायसफोराको कारणले हुने गरेको संकेत दिएको छ, जुन ट्रान्सजेन्डर समुदायविरुद्धको ठुलो हमला हो ।

-अमेरिकाको डिपार्टमेन्ट अफ गभर्मेन्ट इफिसियन्सी (Department of Government Efficiency) ले विभिन्न सरकारी एजेन्सीमा छरिएका डेटाहरूलाई केन्द्रीकृत रूपमा सङ्कलन गरेर निगरानीको लागि प्रयोग गर्ने योजना बनाइरहेको खबर समेत बाहिरिएको छ । विभागका प्रमुख एलन मस्कले सुरुवाती दिनहरूमा सरकारी कर्मचारीहरूको विवरण खोजेर संकलन गर्ने काम गरेका थिए ।

यस्ता विविध कुराहरूले अमेरिकी नागरिकहरूलाई आफ्ना मानसिक र स्वास्थ्यसम्बन्धी कुराहरू एआई च्याटबटसँग शेयर गर्न झन् बढी प्रेरित गरिरहेको द भर्जमा प्रकाशित लेखमा उल्लेख छ । तर यहाँ बुझ्नुपर्ने कुरा के छ भने, अत्यधिक प्रयोगमा रहने च्याटबटहरू अमेरिकी सरकारसँग नजिकबाट काम गरिरहेका छन् ।

एलन मस्क त सरकारी कर्मचारी नै हुन् । जुकरबर्ग र ओपनएआईका साम आल्टम्यान पनि ट्रम्पको कृपामा रहन अनेक प्रयास गरिरहेको विश्लेषकहरू बताउँछन् । यी कम्पनीहरू सामान्य रूपमा मात्र लबिङ गर्दै छैनन्, तिनीहरूले ट्रम्पको विचारअनुकूल नीति बनाउँदै, सार्वजनिक रूपमा समर्थन जनाउँदै छन् ।

इन्टरनेटमा निगरानी कुनै नयाँ कुरा होइन, तर अब स्थिति भयावह बन्न थालेको छ । कम्पनीहरूले च्याटबटहरूमार्फत संवादकै शैलीमा संवेदनशील जानकारी झिक्ने खालको संरचना तयार गरिरहेका छन् । जब यस्तो जानकारी लीक हुन्छ, त्यो व्यक्तिको व्यक्तिगत जीवनमा ठुलो असर पार्न सक्छ । च्याटबटहरू गुगल सर्चजत्तिको पनि सुरक्षित नभएको विश्लेषकहरू बताउँछन् । अर्कोतिर, यो मेसेजिङ एपहरूजस्तो इन्क्रिप्टेड पनि हुँदैन । तपाईंले च्याटबटसँग गर्नुभएको हरेक कुरामा कम्पनीको सोझो पहुँच हुन्छ ।

अमेरिकी सरकारले यो निगरानीलाई “बालबालिकाको सुरक्षा” वा “आतंकवाद नियन्त्रण” जस्ता नारामा ढाक्न सक्ने सम्भावना पनि छ । तर वास्तविकता भने प्रस्ट छ- यो प्रक्रिया लोकतान्त्रिक अधिकार र व्यक्ति स्वतन्त्रताको उल्लङ्घन हो । विशेष जोखिममा परेका व्यक्तिहरूमा लिङ्ग पहिचानसम्बन्धी स्वास्थ्य सेवामा काम गर्ने डाक्टर, विश्वविद्यालयका कर्मचारी, सामाजिक मुद्दामा सक्रिय व्यक्ति लगायत रहेका छन् ।

यदि यस्तो होइन र कम्पनीहरू आफूलाई प्रयोगकर्ताको गोपनीयताप्रति सचेत भनेर चिनाउन चाहन्छन् भने उनीहरूले सबै संवेदनशील च्याटहरू इन्क्रिप्टेड राख्ने, कम्पनीको समेत पहुँच नहुने गरी काम गर्न सक्छन् ।

पछिल्लो समय नेपालमा पनि एआई च्याटबटको प्रयोग बढ्दै गइरहेको छ । नेपाल सरकार एआई नीति बनाउने तरखरमा छ । यस्तोमा नेपालमा पनि कुनै न कुनै प्रकारको नीति आउन सक्छ । जसले हाम्रो गोपनीयताको सुरक्षा प्रत्याभूत गर्दैन । भाग्यवश यस्तो नीति नआए पनि, एआई टुल जहाँको भए पनि हाम्रो डेटा सम्बन्धित कम्पनीको पहुँचमा हुन सक्छ भन्ने कुरालाई नकार्न सकिँदैन । यी सबै डेटा कुनै पनि बेला, कुनै पनि प्रयोजनका लागि प्रयोग हुन सक्छन् ।

आजको दिनमा एआई तपाईंको सहयात्री त बन्न सक्छ, तर यसले तपाईंका संवेदनशील डेटाहरूलाई कसरी प्रयोग गरिरहेको छ भन्ने विषयमा कुनै कुरा यकिनका साथ भन्न सकिँदैन । यस्तोमा आफैँ सचेत भई एआई च्याटबटसँग कुन स्तरसम्मको कुरा गर्ने भन्ने ध्यान भने आफैले राख्नु उचित हुन्छ ।

द भर्जको लेखबाट सहयोग लिइएको

पछिल्लो अध्यावधिक: जेठ ५, २०८२ २०:४८